Leren in hybride vorm, hoe pak je dit ontwerpvraagstuk aan?

Home Blogs Leren in hybride vorm, hoe pak je dit ontwerpvraagstuk aan?

Leren in hybride vorm, hoe pak je dit ontwerpvraagstuk aan?

30 november 2020

Blog door Janneke Wennekes

Volgens de Dikke van Dale betekent ‘hybride’ een nauwe vermenging van twee ongelijksoortige zaken. Zo is een muilezel een hybride dier, ontstaan uit een paard en een ezel. Deze kruising van twee verschillende dieren leidt tot een nieuwe diersoort waarin de goede eigenschappen van beide soorten zijn gecombineerd. In het beroepsonderwijs wordt de term ‘hybride’ in verschillende contexten gebruikt.

Enerzijds wordt een hybride leeromgeving gebruikt om de combinatie van het schoolse leren en het leren in de beroepspraktijk te duiden. Anderzijds wordt het hybride onderwijsmodel gebruikt in de context van off- en online onderwijsactiviteiten (die al dan niet op hetzelfde moment gevolgd worden). Dit laatste is erg actueel gezien de turbulente tijden waarin het beroepsonderwijs zich momenteel bevindt. Veel scholen worstelen met het organiseren van hybride onderwijs, het herontwerpen van bestaand lesmateriaal en de verbinding behouden met de beroepscontext.

In beide contexten gaat het om een ontwerpvraagstuk van onderwijs. Juist deze tijd moeten we aangrijpen om het onderwijs toekomstbestendig en duurzaam vorm te geven. In deze blog nemen we je mee in de essentie van hybride onderwijs en wat nodig is voor onderwijsontwerp.

Hybride leeromgeving

Een hybride leeromgeving kun je zien als een kruising van twee verschillende werelden: de school en het bedrijf. Zij verschillen in doelstelling, cultuur, fysieke omgeving en vaak ook in werkprocessen. Voorbeelden van een hybride leeromgeving zijn praktijkroutes, labs, onderwijs-in-bedrijf, werkplekleren en co-makership. Een hybride leeromgeving is dus een nieuwe leeromgeving en niet de optelsom van een leeromgeving in een school en de werkomgeving in het bedrijf. Kenmerkend is dat een hybride leeromgeving sterk lijkt op een echte werkomgeving in de beroepspraktijk, maar mét een continue verbinding naar een leerproces. De sterke punten van formeel, schools leren én het leren van praktijkervaringen in de beroepspraktijk worden benut (Zitter & Hoeve, 2012).

Hybride onderwijsmodel

De term ‘hybride’ wordt ook gebruikt in de combinatie van off- en online onderwijs. Oftewel blended learning: een combinatie tussen fysiek- en afstandsonderwijs waarbij er een afwisseling is van ICT-gerelateerde en face-to-face onderwijsactiviteiten. Als gevolg van het coronavirus wordt een groot deel van het onderwijs momenteel online verzorgd. Soms gaat het om afstandsonderwijs, maar er zijn ook varianten waarbij een deel van de studenten les volgt in een klaslokaal, terwijl een ander deel de les online volgt. Dit vraagt van docenten om op creatieve wijze bestaand lesmateriaal te herontwerpen.

Verbondenheid met het onderwijs

De essentie van hybride leeromgevingen is verbondenheid, of nauwe vermenging zoals de Dikke van Dale het omschrijft. Het ontbreken van die verbondenheid is een veelgehoorde klacht op het moment. Studenten geven massaal aan last te hebben van concentratie- en motivatieproblemen door het vele online onderwijs. Hoe kun je het onderwijs zo vormgeven om het leren te versterken en de motivatie vast te houden? En welke keuzes maak je bij het organiseren van het hybride onderwijs?

Vanuit het perspectief van hybride leeromgevingen worden scholen uitgedaagd om nauw samen te werken met het werkveld, om zo een optimale verbinding te maken tussen schools leren en werkplekleren.

Ontwerpvraagstuk voor maatwerkinrichting

Een hybride leeromgeving en/of hybride onderwijsmodel is daarmee vooral een ontwerpvraagstuk omdat iedere context (opleiding/werkveld) om een maatwerkinrichting vraagt. In ons dagelijks werk zien we dat scholen oplossingen zoeken door te focussen op maatwerk, passende en flexibele leerroutes en meer improvisatieruimte in het curriculum. Dit vraagt om een doelbewuste planning en ontwerp. Het aanpassen van een curriculum is echter een complex en veelomvattend proces. Hoe doe je dit op een verantwoorde manier? En waar begin je?

In de diverse projecten waar wij bij betrokken zijn, hanteren we verschillende modellen en tools voor het ontwikkelen van curricula waarin al deze condities samenkomen.

Toekomstgericht onderwijs

We helpen scholen bij de oplossing die past bij het overkoepelde vraagstuk: hoe ontwerp je toekomstgericht beroepsonderwijs? We denken mee in het kiezen van een onderwijsmodel dat past bij het vraagstuk. We bekijken wat onder welke condities en wat de meest passende route daar naartoe is. Elke inrichtingsvariant van een hybride leeromgeving stelt eigen eisen aan de samenwerking en condities. Zie ook de curriculumkapstok; een flexibel in te zetten hulpmiddel om het (her)ontwerpen van opleidingen op een krachtige manier vorm te geven.

Met onze hulp creëer je een gedragen visie in het team, school en regio over het gewenste opleidingsprogramma. Tijdens het ontwerpproces creëren we de benodigde condities om blijvend sterk beroepsonderwijs te realiseren: goed vakmanschap in teams en management, faciliterende systemen en een duurzame samenwerking in de regio.